5. Rozeznawanie, przewidywanie, planowanie i życie św. Józefa

Tematyka spotkania

  • Wypełnienie się proroctw, w których miał swój udział św. Józef

  • Świadectwa zaskakujących interwencji Pana Boga w naszym życiu,

  • Podejście do objawień prywatnych i tych uznanych przez Kościół

Materiały

Materiały od Lodzi:

  1. Rozeznanie, przewidywanie, planowanie i życie św. Józefa.

  2. Wypełnianie się proroctw, w których miał swój udział św. Józef.

  3. Świadectwa zaskakujących interwencji Pana Boga w naszym życiu.

  4. Podejście do objawień prywatnych i tych uznanych przez Kościół.

Ad. 1

Św. Józef szlachetny, prawy, pracowity, cichy , odpowiedzialny, skromny człowiek, którego Pan Bóg wybrał na ziemskiego ojca i wychowawcę swojego jedynego Syna Pana Jezusa, wypełnił perfekcyjnie swoje zadanie. Jego żywa wiara, rozumiana jako proces wewnętrznego utwierdzenia ,w którym nie tyle sam człowiek podejmuje działanie , lecz o wiele bardziej poddaje się działaniu Boga i otwiera na prawdę musiała zostać mu przekazana w trakcie wychowania oraz w wyniku szczególnej więzi i umiejętności modlitwy tj. rozmowy z Panem Bogiem. Cios w postaci wiadomości o tym, że Maryja jest brzemienną i Jego szlachetna postawa w tej trudnej sytuacji, kiedy powziął decyzję o oddaleniu Maryi, chcąc przekierować winę na siebie - wymagały rozeznania tego zdarzenia przez pryzmat Miłości do Maryi co będzie dla Niej najlepsze. Następnie, kiedy we śnie Anioł Pański wyjawia mu Tajemnicę Zwiastowania i mówi, żeby nie bał się przyjąć Maryi, bez wahania wykonuje polecenie Pana Boga wyjawione mu ustami Anioła. Zbudziwszy się ze snu, Józef uczynił tak, jak mu polecił Anioł Pański: wziął swoją Małżonkę do siebie” (Mt l, 24). Wziął Ją razem z całą tajemnicą Jej macierzyństwa, razem z Synem, który miał przyjść na - świat za sprawą Ducha Świętego. Okazał w ten sposób podobną jak Maryja, gotowość woli wobec tego, czego odeń żądał Bóg przez swego zwiastuna.

Łatwość z jaką odczytuje i realizuje otrzymane we śnie polecenie jest wynikiem szczególnej łaski wsłuchiwania się w polecenia Boga i czytelności sytuacji, z którą miał do czynienia. Nie musi się domyślać czego ten sen dotyczy, gdyż jest on odpowiedzią na konkretne zdarzenie i co Józef ma uczynić w konkretnej sytuacji. Następne polecenie otrzymane we śnie dotyczące ucieczki do Egiptu, a następnie po śmierci Heroda powrotu do Nazaretu. W Egipcie Józef ufnie i cierpliwie oczekiwał od anioła obiecanego powiadomienia, by powrócić do swojego kraju. Gdy tylko Boży posłaniec, w trzecim śnie, poinformowawszy go, że ci, którzy usiłowali zabić Dziecię, nie żyją, kazał mu wstać, zabrać ze sobą Dziecię i Matkę, i wrócić do ziemi Izraela (por. Mt 2, 19-20), po raz kolejny był bez wahania posłuszny: „Wstał, wziął Dziecię i Jego Matkę i wrócił do ziemi Izraela” (Mt 2, 21).

Jednak w drodze powrotnej, „gdy posłyszał, że w Judei panuje Archelaos w miejsce ojca swego Heroda, bał się tam iść. Otrzymawszy zaś we śnie nakaz – a to zdarza się już po raz czwarty – udał się w strony Galilei. Przybył do miasta, zwanego Nazaret, i tam osiadł” (Mt 2, 22-23).

Ewangelista Łukasz, ze swej strony, relacjonuje, że Józef podjął długą i niewygodną podróż z Nazaretu do Betlejem, zgodnie z rozporządzeniem cesarza Cezara Augusta, związanym ze spisem ludności, żeby dać się zapisać w mieście, z którego pochodził. I właśnie w tych okolicznościach narodził się Jezus (por. 2, 1-7) i został zapisany w rejestrze Imperium, tak jak wszystkie inne dzieci.

Zwłaszcza św. Łukasz zadał sobie trud, by pokazać, że Rodzice Jezusa przestrzegali wszystkich przepisów Prawa: obrzędów obrzezania Jezusa, oczyszczenia Maryi po porodzie, ofiarowania pierworodnego Bogu (por. 2, 21-23)[15].

W każdych okolicznościach swojego życia Józef potrafił wypowiedzieć swoje „fiat”, jak Maryja podczas Zwiastowania i Jezus w Getsemani.

Te wszystkie polecenia by je zrealizować wymagały fizycznego i intelektualnego wysiłku, by to wszystko zorganizować tak, by zapewnić bezpieczeństwo Panu Jezusowi i Maryi. Może gdybyśmy i my we śnie dostali czytelne polecenie dotyczące wydarzeń z naszego życia, to tez umielibyśmy je właściwie odczytać i wypełnić.

Józef nie jest człowiekiem biernie zrezygnowanym. Jego uczestnictwo jest mężne i znaczące. Akceptacja jest sposobem, w jaki przejawia się w naszym życiu dar męstwa, który otrzymujemy od Ducha Świętego. Jedynie Pan może dać nam moc, aby przyjąć życie takim, jakim jest, aby uczynić miejsce także dla tej przeciwstawnej, nieoczekiwanej, rozczarowującej części naszego istnienia.

Ad.2. Wypełnienie się proroctw

Słowo „prorok” oznacza dosłownie „osobę przemawiającą w czyimś imieniu,. prorokiem jest osoba będąca w kontakcie z Bogiem, której zadaniem jest przede wszystkim objawiać wolę Bożą wobec ludzi, również zapowiadać nadejście Mesjasza lub przewidywać przyszłe wydarzenia.

Prorok to osoba, która otrzymuje informacje od Boga i przekazuje je innym (Dzieje 3:18 - 18 A Bóg w ten sposób spełnił to, co zapowiedział przez usta wszystkich proroków, że Jego Mesjasz będzie cierpiał.). Bóg przekazywał prorokom swoje myśli. W Biblii powiedziano: Całe Pismo natchnione jest przez Boga. ​(2 Tymoteusza 3:16) Niekiedy prorocy otrzymywali je w „uniesieniu”, swego rodzaju transie (Dzieje 10:10, 11; 22:17-21). Do przekazywania informacji Bóg posługiwał się również snami (Daniela 7:1; Dzieje 16:9, 10). „Całe Pismo jest natchnione przez Boga” ​(2 Tymoteusza 3:16)

Test na proroka zanotowany został przez Mojżesza w V Ks. Moj. czyli w Księdze Powtórzonego Prawa 18:21-22 (20 Lecz jeśli który prorok odważy się mówić w moim imieniu to, czego mu nie rozkazałem, albo wystąpi w imieniu bogów obcych - taki prorok musi ponieść śmierć».

21 Jeśli pomyślisz w swym sercu: «A w jaki sposób poznam słowo, którego Pan nie mówił?» - 22 gdy prorok przepowie coś w imieniu Pana, a słowo jego będzie bez skutku i nie spełni się, [znaczy to, że] tego Pan do niego nie mówił, lecz w swej pysze powiedział to sam prorok. Nie będziesz się go obawiał.). W wymienionym ustępie autor zapewnia (podobnie zresztą jak i w innych miejscach w Biblii) że prorocy Boży, w odróżnieniu od rzeczników Szatana, są w stu procentach dokładni w swoich przepowiedniach

Proroctwa, które się spełniły:

Urodzony w Betlejem

Mniej więcej w roku 700 p.n.e. prorok Micheasz podał nazwę wioski Betlejem jako miejsce urodzenia Mesjasza izraelskiego (Micheasz 5:1,2). Wypełnienie tego proroctwa w postaci narodzin Chrystusa jest jednym z najbardziej znanych i najpowszechniej celebrowanych faktów historycznych.


Proroctwo: Ale ty, Betlejemie Efrata, najmniejszy z okręgów judzkich, z ciebie mi wyjdzie ten, który będzie władcą Izraela. Początki jego od prawieku, od dni zamierzchłych. (Micheasz 5,1)


Wypełnienie: I stało się w owe dni, że wyszedł dekret cesarza Augusta, aby spisano cały świat. Pierwszy ten spis odbył się, gdy Kwiryniusz był namiestnikiem Syrii. Szli więc do spisu, każdy do miasta swego. Poszedł też i Józef z Galilei, do miasta Dawidowego, zwanego Betlejem, dlatego że był z domu i z rodu Dawida, aby był spisany wraz z Marią, poślubioną sobie małżonką, która była brzemienna. I gdy tam byli, nadszedł czas, aby porodziła […] A gdy minęło osiem dni, aby obrzezano dziecię, tedy nadano mu imię Jezus. (Łukasz 2,1-6.21)

Mimo iż rodzice Jezusa mieszkali w Nazarecie, wskutek zarządzenia cesarskiego zmuszeni byli udać się do Betlejem, skąd Józef wywodził swój ród. Odnalezione współcześnie starożytne dokumenty potwierdzają, że praktykę tę stosowano wówczas przy spisach ludności. Dzięki temu Jezus urodził się w Betlejem, jak przepowiedziano.

O Dziewictwie Matki Pana Jezusa


Proroctwo: Dlatego Pan sam da wam znak: Oto Panna pocznie i porodzi Syna, i nazwie Go imieniem Emmanuel. (Iz 7,14)


Wypełnienie: A stało się to wszystko, aby się wypełniło słowo Pańskie powiedziane przez Proroka: Oto Dziewica pocznie i porodzi Syna, któremu nadadzą imię Emmanuel, to znaczy: Bóg z nami. Zbudziwszy się ze snu, Józef uczynił tak, jak mu polecił anioł Pański: wziął swoją Małżonkę do siebie (Mt 1,22-25)

Mt 2.16-18 Rzeź niemowląt

Mędrcy ze Wschodu przybyli do Jerozolimy, zapytali Heroda Wielkiego, gdzie jest nowo narodzony król żydowski. Herod, zasięgnąwszy rady uczonych w Piśmie, skierował ich do Betlejem, mówiąc, by donieśli mu potem, aby i on mógł oddać pokłon. Mędrcy jednak inną drogą powrócili do swojej ziemi:


Wtedy Herod widząc, że go Mędrcy zawiedli, wpadł w straszny gniew. Posłał [oprawców] do Betlejem i całej okolicy i kazał pozabijać wszystkich chłopców w wieku do lat dwóch, stosownie do czasu, o którym się dowiedział od Mędrców. Wtedy spełniły się słowa proroka Jeremiasza: Krzyk usłyszano w Rama, płacz i jęk wielki. Rachel opłakuje swe dzieci i nie chce utulić się w żalu, bo ich już nie ma ( Ewangelia Mateusza 2,16-18)

Jr 31,15-20

KSIĘGA POCIESZENIA

Płacz Racheli

3115 To mówi Pan: «Słuchaj! W Rama daje się słyszeć lament i gorzki płacz. Rachel* opłakuje swoich synów, nie daje się pocieszyć, bo już ich nie ma».

Ucieczka do Egiptu

Oz 11,1 1 Miłowałem Izraela, gdy jeszcze był dzieckiem,

i syna swego wezwałem z Egiptu1.

MT 2 ,13-15 Ucieczka do Egiptu

Po wyjeździe Trzech Króli

13 Gdy oni odjechali, oto anioł Pański ukazał się Józefowi we śnie i rzekł: «Wstań, weź Dziecię i Jego Matkę i uchodź do Egiptu; pozostań tam, aż ci powiem; bo Herod będzie szukał Dziecięcia, aby Je zgładzić». 14 On wstał, wziął w nocy Dziecię i Jego Matkę i udał się do Egiptu; 15 tam pozostał aż do śmierci Heroda. Tak miało się spełnić słowo, które Pan powiedział przez Proroka: Z Egiptu wezwałem Syna mego5

Powrót do Nazaretu MT 2.19-23


19 A gdy Herod umarł, oto Józefowi w Egipcie ukazał się anioł Pański we śnie, 20 i rzekł: «Wstań, weź Dziecię i Jego Matkę i idź do ziemi Izraela, bo już umarli ci, którzy czyhali na życie Dziecięcia»7. 21 On więc wstał, wziął Dziecię i Jego Matkę i wrócił do ziemi Izraela. 22 Lecz gdy posłyszał, że w Judei panuje Archelaos w miejsce ojca swego, Heroda, bał się tam iść. Otrzymawszy zaś we śnie nakaz, udał się w strony Galilei. 23 Przybył do miasta, zwanego Nazaret8, i tam osiadł. Tak miało się spełnić słowo Proroków: Nazwany będzie Nazarejczykiem8.

Ad 4. OBJAWIENIA

Objawienie publiczne zawarte jest w Piśmie Świętym i wyjaśnione w Tradycji Kościoła (zwłaszcza tej apostolskiej). Treść tego objawienia jest obowiązująca dla wszystkich wierzących. [KKK 74nn, YC str.17]

Jezus Chrystus, Słowo Wcielone, "człowiek do ludzi posłany, głosi słowo Boże", i dopełnia dzieła zbawienia, które Ojciec powierzył Mu do wykonania.

Dlatego Chrystus - którego gdy kto widzi, widzi i Ojca - doprowadził objawienie do końca i do doskonałości przez swoją obecność i ukazanie się przez słowa i czyny, przez znaki i cuda, zwłaszcza zaś przez śmierć i pełne chwały zmartwychwstanie, a wreszcie przez zesłanie Ducha prawdy. Ten też Jezus Chrystus potwierdza świadectwem Bożym, że Bóg jest z nami, by nas wybawić z mroków grzechu i śmierci i wskrzesić do życia wiecznego.

Ekonomia więc chrześcijańska, jako nowe i ostateczne przymierze, nigdy nie ustanie i nie należy się spodziewać żadnego nowego objawienia publicznego przed triumfalnym ukazaniem się Pana naszego Jezusa Chrystusa.

Konstytucja dogmatyczna o objawieniu Bożym Dei verbum, nr 3-4. LG czw, III tydz. adwentu.

Objawienie prywatne to autentyczne objawienie (przez słowo) skierowane do jednostki, które jednakże nie nakłada na wszystkich bezpośredniego obowiązku wiary (i które nie jest przez Boga przekazane Urzędowi Nauczycielskiemu Kościoła do strzeżenia i publicznego głoszenia). [YC 10]

Takie mistyczne objawienie udzielone jednostce na pokierowania jej życiem i dla jej zbawienia jest całkowicie możliwe; jego respektowanie może być dla tej jednostki oczywistym obowiązkiem wiary. Uznanie takiego objawienia za autentyczne wymaga zgodności z objawieniem kościelnym (ogólnym objawieniem w Jezusie Chrystusie). Również takie autentyczne, dziejące się w głębi sumienia objawienie prywatne może być przez człowieka zdeformowane albo fałszywie interpretowane; egzaltacja i fanatyzm często są źródłem urojeń, które są subiektywnym, nagłym przejawem podświadomości, a które są fałszywie interpretowane jako objawienie prywatne.

Autentyczne objawienia prywatne mogą też stanowić podstawę profetycznej misji jednostki względem Kościoła, ale to nie znaczy, że można je traktować jako ulepszenie czy choćby uzupełnienie ostatecznego objawienia w Jezusie Chrystusie - jest to absolutnie wykluczone; mogą one tylko pobudzać Kościół do działania przystosowanego do wciąż zmieniającej się sytuacji, ale zawsze zgodnego z jedną i niezmienną Ewangelią.

K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały słownik teologiczny, Warszawa 1987, s.287.

Kryteria oceny objawień prywatnych (DsCh, I/77):

1. Znaki towarzyszące objawieniom (np. cuda)

2. Kontekst wiary

3. Trwałe owoce objawień (np. nawrócenia)

Aprobata ze strony Kościoła

Stosunek Kościoła do objawień prywatnych

Kościół katolicki nie nakazuje wiary w objawienia prywatne, nawet te przez siebie uznane. Według nauki Kościoła całość treści Objawienia została przekazana ludziom w tzw. objawieniu publicznym, które zostało już zakończone. Powtórzył tę prawdę także II Sobór Watykański, który w konstytucji Dei Verbum (O Objawieniu Bożym) przypomniał: „Ekonomia chrześcijańska, jako nowe i ostateczne przymierze, nigdy nie ustanie i nie należy się już spodziewać żadnego objawienia publicznego przed chwalebnym ukazaniem się Pana naszego, Jezusa Chrystusa”[7].

W Katechizmie Kościoła Katolickiego, ogłoszonym w 1992 r., znajduje się krótkie przypomnienie nauki Kościoła na temat objawień prywatnych: „W historii zdarzały się tak zwane objawienia prywatne; niektóre z nich zostały uznane przez autorytet Kościoła. Nie należą one jednak do depozytu wiary. Ich rolą nie jest «ulepszanie» czy «uzupełnianie» ostatecznego Objawienia Chrystusa, lecz pomoc w pełniejszym przeżywaniu go w jakiejś epoce historycznej[8].

Etapy uznania objawień prywatnych

Kościół rzymskokatolicki ustanowił procesy formalnego dochodzenia i uznawania objawień. W 1978 r. Kongregacja Nauki Wiary (dawniej Święte Oficjum) wydała „Normy Kongregacji Postępowania w Orzeczeniu Objawień i Objawień” zawierające następujące postanowienia:

· Biskup diecezjalny może zainicjować proces z własnej inicjatywy lub na prośbę wiernych, aby zbadać fakty rzekomego objawienia. Biskup może powstrzymać się od inicjowania procesu, według własnego uznania,

· Krajowa Konferencja Episkopatu może interweniować, jeśli miejscowy biskup diecezjalny zwróci się do niego lub jeśli wydarzenie stanie się ważne na szczeblu krajowym lub przynajmniej w więcej niż jednej diecezji.

· Stolica Apostolska (Watykan) może również interweniować na prośbę samego biskupa lokalnego, na prośbę grupy wiernych lub z własnej inicjatywy.

Etapy dochodzenia są określone następująco:

· po pierwsze, ocenienie faktu według kryteriów pozytywnych i negatywnych (patrz poniżej),

· następnie, jeśli rezultaty badania będą temu sprzyjały, zezwolenie na pewne publiczne wyrazy kultu bądź pobożności i stałe czuwanie nad nimi z wielką roztropnością, zgodnie z formułą pro nunc nihil obstare (na razie nie ma przeszkód),

· w końcu, w świetle doświadczeń zgromadzonych z upływem czasu, ze szczególnym uwzględnieniem trwałości owoców duchowych, zrodzonych przez nową pobożność, wyrażenie oceny de veritate et supernaturalitate (autentyczne i nadprzyrodzone), jeśli przypadek tego wymaga[9].

Kryteria oceny objawień

Kryteria pozytywne:

1. Pewność moralna lub przynajmniej wielkie prawdopodobieństwo zajścia faktu, nabyta drogą poważnego dochodzenia.

2. Szczególne okoliczności związane z zaistnieniem i naturą faktu, a więc:

3. indywidualne przymioty osoby lub osób (zwłaszcza równowaga psychiczna, uczciwość i prawość życia moralnego, szczerość i stała uległość wobec władz kościelnych, zdolność powrotu do normalnego życia wiary etc.);

4. w odniesieniu do przesłania — prawdziwe i wolne od błędów nauczanie teologiczne i duchowe;

5. zdrowa pobożność oraz obfite i stałe owoce duchowe (na przykład duch modlitwy, nawrócenia, świadectwa miłości bliźniego etc.).

Kryteria negatywne:

1. Oczywisty błąd dotyczący faktu.

2. Błędy doktrynalne przypisywane Bogu bądź Najświętszej Maryi Pannie albo jakiemuś świętemu, którzy się ukazują, przy czym należy brać pod uwagę możliwość, że osoba dodała — nawet nieświadomie — do autentycznego przesłania nadprzyrodzonego elementy czysto ludzkie bądź jakiś błąd odnośnie do porządku naturalnego.

3. Ewidentne dążenie do zysku, ściśle związane z faktem.

4. Poważne czyny niemoralne, popełnione przez osobę lub jej zwolenników w momencie bądź przy okazji wydarzenia.

5 Choroby psychiczne lub skłonności osoby do psychopatii, które z pewnością wywarły wpływ na domniemany fakt nadprzyrodzony, albo też psychoza, histeria zbiorowa bądź inne tego rodzaju elementy.

Należy zauważyć, że te pozytywne i negatywne kryteria mają charakter orientacyjny, ale nie bezwzględny, i powinny być stosowane razem bądź we wzajemnym powiązaniu.

Najbardziej znane objawienia prywatne uznane przez Kościół:

§ Guadalupe (XVI w.) – Matka Boża objawiła się azteckiemu Indianinowi Juan Diego Cuauhtlatoatzin na wzgórzu Tepeyac w okolicach dzisiejszego miasta Meksyk w Meksyku. W ostatnim dniu objawień, 12 grudnia 1531 roku, w niewyjaśniony do dziś sposób powstał obraz Matki Bożej z Guadalupe. Jest to najstarsze objawienie maryjne oficjalnie uznane przez Kościół katolicki i najliczniej odwiedzane sanktuarium świata - każdego roku przybywa tu ok. 20 mln wiernych. Wspomnienie NMP z Guadalupe zostało wprowadzone do Kalendarza liturgicznego po kanonizacji Juana Diego (31.07.2002).

§ Paray-le-Monial (XVII w.) – W latach 1673-1675 w kaplicy klasztoru Paray-le-Monial w Burgundii (Francja) siostra wizytka, św. Małgorzata Maria Alacoque (1647-1690) czterokrotnie ujrzała Zbawiciela, który polecił szerzyć kult Serca Jezusowego.

Ostatnia z dwunastu obietnic Jezusa brzmiała: "W nadmiarze miłosierdzia Serca mojego przyrzekam tym wszystkim, którzy będą komunikować w pierwsze piątki miesiąca przez dziewięć miesięcy z rzędu w intencji wynagrodzenia, że miłość moja udzieli łaskę pokuty, iż nie umrą w mojej niełasce, ani bez Sakramentów świętych, a Serce moje będzie im pewną ucieczką w ostatniej godzinie życia."

§ Aparecida (XVIII) – Historia tego największego brazylijskiego sanktuarium Matki Bożej rozpoczyna się w roku 1717, kiedy to rybak João Alves wyłowił w rzece Paraíbie rzeźbę Matki Boskiej (powstała ok. 1650r.). Aparecida jest narodowym sanktuarium Brazylii i drugim najliczniej odwiedzanym sanktuarium maryjnym na świecie - każdego roku przybywa tu ok. 11 mln wiernych.

§ Paryż (XIX w.) – Objawienia w 1830 roku zakonnicy ze zgromadzenia sióstr miłosierdzia, św. Katarzynie Labouré (1806-1876) medalika z Matką Boską.

"Cudowny Medalik" – na awersie z wizerunkiem Maryi z wyciągniętymi ku ziemi ramionami (symbol spływających łask) i z wężem pod stopami, na rewersie z krzyżem, napisem I.M. (Immaculata Maria – Niepokalana Maryja) i dwoma sercami: jedno z cierniami, drugie przebite mieczem.

§ La Salette (XIX w.) – Dnia 19.09.1846 roku w La Salette (francuskie Alpy) Matka Boża ukazała się pastuszkom Melanii i Maksymowi. W orędziu wzywała do odnowy życia przez modlitwę i świadectwo.

§ Lourdes (XIX w.) – W 1858 Matka Boża objawiła się św. Bernadecie Soubirous, wzywając przez nią ludzkość do modlitwy o nawrócenie grzeszników. Maryja nazwała się wtedy "Niepokalanym Poczęciem" co odczytano jako potwierdzenie dogmatu (uroczystość »).

§ Fatima (XX w.) – Matka Boża objawiała się trojgu dzieciom (Franciszkowi, Hiacyncie i Łucji) od maja do października 1917 roku. Wzywała ich do modlitwy różańcowej oraz do pokuty w intencji nawrócenia grzeszników. Przekazał im też trzy tajemnice fatimskie dotyczące tego, co czeka ludzkość w XX wieku.

§ Łagiewniki (XX w.) – Boże Miłosierdzie, św. siostra Faustyna Kowalska (1905-1938), "Dzienniczek"

§ Kibeho (XX w.) – Słowo z Afryki (Rwanda). Ostatnie uznane przez Kościół objawienia maryjne (1981-1989).

odkryliśmy


Możliwe zastosowania

  • Jako zadanie na kolejny miesiąc możemy zastanowić się i przyjrzeć się w naszym życiu temu, jak rozeznajemy wolę Pana (sposoby rozeznawania), kiedy wiemy że Pan Bóg do nas mówi i po czym to rozpoznajemy (owoce), a kiedy zły duch.

  • Dobrym zadaniem byłaby również modlitwa o dobre rozeznanie w naszym życiu